آتاکسی - تلانژکتازی
زمان تقریبی مطالعه
۱۰ دقیقه
فهرست مطالب در این مقاله
آتاکسی تلانژکتازی چیست؟
آتاکسی تلانژکتازی (AT) یک بیماری ارثی است که با مشکلات عصبی پیشرونده مشخص شده و منجر به مشکل در راهرفتن و افزایش خطر ابتلا به انواع مختلف سرطان میشود. علائم AT اغلب در دوران کودکی ایجاد میشوند. کودکان مبتلا به AT، ممکن است مدت کوتاهی پس از یادگیری راهرفتن، شروع به تکانخوردن کنند و ناپایدار به نظر برسند (به نام آتاکسی). اکثر افراد مبتلا به AT در نهایت، نیاز به استفاده از ویلچر دارند.
افراد مبتلا به AT سطح هوشی طبیعی دارند، اما با گذشت زمان، گفتار نامفهوم شده و در نوشتن و سایر وظایف، مشکل خواهند داشت. علائم قرمزی به نام تلانژکتازی توسط مویرگهای گشاد شده، ایجاد میشوند و ممکن است با بالارفتن سن افراد، روی پوست و چشم ظاهر شوند. همچنین، افراد مبتلا به AT سیستم ایمنی ضعیفی دارند و مستعد ابتلا به عفونت هستند. علاوهبر این، به نظر میرسد که آنها بهویژه به پرتوهای یونیزان، مانند اشعه ایکس، حساس باشند و این مسئله، خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهند.
آتاکسی تلانژکتازی (AT) چگونه ایجاد میشود؟
آتاکسی تلانژکتازی، یک بیماری ژنتیکی است. این بدان معنی است که استعداد ابتلا به AT از نسلی به نسل دیگر در یک خانواده منتقل میشود. ژن مرتبط با این بیماری، ATM است (به معنای آتاکسی تلانژکتازی جهشیافته). جهشها (تغییرات مخرب)، در ژن ATM باعث AT میشوند.
آتاکسی تلانژکتازی (AT) چگونه به ارث میرسد؟
بهطور معمول، هر سلول دارای ۲ نسخه از هر ژن است: ۱ نسخه از مادر و ۱ نسخه از پدر. AT از الگوی توارث اتوزومی مغلوب پیروی میکند. در وراثت اتوزومال مغلوب، باید یک جهش در هر دو نسخه ژن وجود داشته باشد، تا فرد مبتلا شود. این بدان معناست که هر یک از والدین باید یک جهش ژنی را منتقل کنند تا کودک تحت تأثیر قرار گیرد. فردی که تنها ۱ کپی از جهش ژنی داشته باشد، ناقل (حامل) نامیده میشود. هنگامی که والدین، هر دو، ناقل یک جهش ژن مغلوب باشند، ۲۵درصد احتمال دارد که کودک، دو جهش را به ارث برده و به AT مبتلا شود. خویشاوندان درجه اول مانند والدین، خواهر و برادر و فرزندان یک فرد مبتلا به AT ، پنجاه درصد احتمال دارد که جهش تک ژنی را به ارث ببرند و ناقل شوند.
زمانی که والدین، حامل جهش ژنی هستند که خطر ابتلا به این سندرم سرطان ارثی را افزایش میدهد، گزینههایی برای افرادی که علاقهمند به داشتن فرزند هستند، وجود دارد. تشخیص ژنتیکی قبل از لانهگزینی (PGD) یک روش پزشکی است که همراه با لقاح آزمایشگاهی (IVF) انجام میشود. این روش، به افرادی که دارای جهشهای ژنتیکی شناخته شده خاص هستند، اجازه میدهد تا احتمال بهارثبردن این بیماری را توسط فرزندانشان، کاهش دهند. تخمکها در آزمایشگاه، بارور میشوند. هنگامی که جنین بهاندازه معینی رسید (تقریباً ۸ سلول)، ۱سلول برداشته میشود و از نظر وضعیت ارثی مورد آزمایش قرار میگیرد. سپس والدین میتوانند جنین یا جنینهایی را که جهش ندارند به رحم، منتقل کنند. PGD بیش از ۲دهه است که مورد استفاده قرار گرفته است و برای چندین سندرم مستعد سرطان ارثی استفاده شده است. بااینحال، این یک روش پیچیده با شرایط خاص مالی، فیزیکی و عاطفی است که باید قبل از شروع روند، در نظر گرفته شود. برای اطلاعات بیشتر، با یک متخصص باروری در یک کلینیک باروری صحبت کنید.
آتاکسی تلانژکتازی (AT) چقدر رایج است؟
AT نادر است. تخمین زده میشود که AT از هر ۴۰۰۰۰ تا ۱نفر از ۱۰۰۰۰۰نفر را تحتتأثیر قرار میدهد. احتمال اینکه فردی ناقل یک جهش ژنی واحد ATM باشد حدود ۱% یا است.
آتاکسی تلانژکتازی (AT) چگونه تشخیص داده میشود؟
هر زمان که کودک علائم آتاکسی، به معنای راهرفتن ناپایدار، را نشان داد، مشکوک به AT است. آزمایش ژن ATM در دسترس است و جهشهای ژنتیکی را میتوان در حدود ۹۰درصد از افراد مبتلا به AT شناسایی کرد. آزمایشهای زیر ممکن است برای تعیین اینکه آیا فردی مبتلا به AT یا نوع دیگری از آتاکسی است، مفید باشد:
- ایمونوبلات (تست پروتئین ATM). این بهترین آزمایش برای تشخیص AT است. تقریباً همه افراد مبتلا به AT مقادیر بسیار کم پروتئین ساخته شده توسط ژن ATM را خواهند داشت. (حتی مقادیری نزدیک به صفر)
- سنجش حساسیت پرتوی. از آنجایی که افراد مبتلا به AT حساسیت بیشتری به پرتو دارند، برداشتن برخی از سلولها و درمان نمونه با پرتودرمانی میتواند به تشخیص کمک کند. ممکن است تا ۳ماه طول بکشد تا از این آزمایش نتیجه بگیرید.
- ATM کیناز. این آزمایش سطح فعالیت پروتئین ساخته شده توسط ژن ATM را بررسی میکند. فعالیت کم یا بدون فعالیت به این معنی است که احتمالاً یک جهش در ژن ATM وجود دارد.
خطرات احتمالی سرطانهای مرتبط با AT چقدر است؟
افراد مبتلا به AT حدود ۴۰درصد خطر ابتلا به سرطان را دارند. شایعترین انواع سرطان که در افراد مبتلا به AT دیده میشود، لوسمی و لنفوم است. این دو نوع سرطان، میتوانند در دوران کودکی ظاهر شوند و ۸۵درصد از کل سرطانها را در افراد مبتلا به AT تشکیل میدهند. از آنجایی که افراد مبتلا به AT عمری طولانی دارند، به نظر میرسد خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان از جمله سرطان سینه، سرطان تخمدان، سرطان معده، ملانوم و سارکوم افزایش مییابد.
خطرات تخمینی سرطان مرتبط با ناقل بودن جهش ژن AT چیست؟
ناقلین، یعنی افرادی که دارای جهش ژنی ۱ ATM هستند، خطر ابتلا به سرطان سینه را نیز افزایش میدهند. یک حامل ممکن است هتروزیگوت نیز نامیده شود. برخی از مطالعات خطر ابتلا به سرطان پستان در زنان ناقل را ۵ تا ۹ برابر بیشتر، نشان دادهاند، اما بیشتر مطالعات نشان دادهاند که خطر ابتلا به سرطان سینه زنان ناقل، در طول زندگی تقریباً ۲ برابر بیشتر از جمعیت عمومی است. ما هنوز نمیدانیم که آیا خطر ابتلا به سرطان سینه مردانه در میان حاملهای این جهش، وجود دارد یا خیر. برخی دادهها وجود دارد که نشان میدهد حاملان جهش ATM ممکن است خطر ابتلا به سرطان روده بزرگ و/یا معده را افزایش دهند؛ اما این کاملاً مشخص نیست. دستورالعملهای بالینی در حال حاضر توصیه میکنند که حاملان جهش ATM بیشتر از جمعیت عمومی غربالگری سرطان سینه و روده بزرگ را انجام دهند. همچنین ممکن است خطر ابتلا به سرطان لوزالمعده در بین حاملان جهش ATM افزایش یابد.
تحقیقات بیشتری برای مشخصشدن خطر سرطان و سایر شرایط در میان حاملان جهش ژنتیکی ATM موردنیاز است. مطالعات همچنین نشان میدهد که ناقلین ممکن است خطر ابتلا به بیماری قلبی را افزایش دهند.
همانطور که آزمایش سرطان ارثی گسترش مییابد و شامل پانلهای چندژنی میشود، ممکن است تعریف کلاسیک سندرمهایی مانند AT تغییر کند. برخی از افراد ممکن است دارای جهش در ژنهای ATM باشند؛ اما ممکن است هیچ یک از معیارهای ذکر شده در بالا برای AT را نداشته باشند. مشخص نیست که آیا این افراد خطر ابتلا به سرطان را دارند یا خیر.
گزینههای غربالگری برای AT چیست؟
کودکان و بزرگسالان مبتلا به AT باید به طور منظم به پزشک خود مراجعه کنند و از نظر علائم سرطان تحتنظر باشند. افراد مبتلا به AT که مکرراً دچار عفونت میشوند، بهتر است، وضعیت ایمنی خود را به طور مرتب بررسی کنند.
دستورالعملهای غربالگری سرطان برای حاملان جهش ژن ATM در حال تکامل است. با توجه به شواهد رو به رشد در مورد خطر متوسط تا زیاد سرطان سینه در بین زنان حامل جهش ژن ATM، شبکه ملی جامع سرطان (NCCN) توصیه میکند که این زنان علاوهبر انجام آزمایشات، غربالگری سرطان سینه را با تصویربرداری رزونانس مغناطیسی سینه (MRI) بهطور سالانه، انجام دهند. ماموگرافی سالانه توصیه میشود و همچنین، همه حاملان جهش ژن ATM غربالگری های مکرر با کولونوسکوپی دارند (هر ۳ تا ۵ سال یکبار، در مقایسه با هر ۱۰سال برای جمعیت عمومی).
گزینههای غربالگری ممکن است در طول زمان با توسعه فناوریهای جدید و اطلاعات بیشتر در مورد آتاکسی تلانژکتازی، تغییر کند. مهم است که با تیم مراقبتهای سلامتی خود، در مورد آزمایشهای غربالگری مناسب صحبت کنید.
در مورد مواردی که هنگام انجام آزمایشها، رویهها و اسکنهای رایج باید انتظار داشته باشید، بیشتر بدانید.
سؤالاتی که میتوانید از تیم مراقبتهای سلامتی خود، بپرسید
اگر در مورد خطر ابتلا به سرطان نگران هستید، با تیم مراقبتهای سلامتی خود صحبت کنید. این میتواند مفید باشد که یک نفر را برای همراهی و یادداشتبرداری به قرار ملاقاتهای خود با پزشک و مشاور، ببرید. سؤالات زیر را از تیم مراقبتهای سلامتی خود بپرسید:
- خطر ابتلا به سرطان من چقدر است؟
- خطر ابتلا به انواع دیگر سرطان، در من چقدر است؟
- برای کاهش خطر ابتلا به سرطان، چه کنم؟
- گزینههای من برای غربالگری سرطان چیست؟
اگر در مورد سابقه خانوادگی خود نگران هستید و فکر میکنید که خانواده شما ممکن است آتاکسی تلانژکتازی داشته باشند، سؤالات زیر را بپرسید:
- آیا سابقه خانوادگی من، خطر ابتلا به سرطان را افزایش میدهد؟
- آیا خانواده من میتوانند AT داشته باشند؟
- آیا مرا به یک مشاور ژنتیک یا متخصص ژنتیک دیگر ارجاع میدهید؟
- آزمایش ژنتیک را در نظر بگیرم؟

فعالیت بدنی و فرد مبتلا به سرطان
تحقیقات نشان میدهد که برای اکثر افراد ورزش قبل، حین و بعد از درمان سرطان ایمن و مفید است. این میتواند به بهبود کیفیت زندگی شما و همچنین انرژیای که برای انجام کارهایی که دوست دارید کمک کند. فعالیت بدنی همچنین ممکن است به شما کمک کند تا با عوارض جانبی درمان کنار بیایید و احتمالاً خطر ابتلا به سرطانهای جدید را در آینده کاهش دهید. زمان زیادی که صرف استراحت یا نشستن میشود میتواند باعث از دست دادن عملکرد بدن، ضعف عضلانی و کاهش دامنه حرکتی شود.

سونوگرافی عمومی
تصویربرداری اولتراسوند از امواج صوتی برای تولید تصاویری از داخل بدن استفاده میکند. به تشخیص علل درد، تورم و عفونت در اندامهای داخلی بدن و معاینه نوزاد متولد نشده (جنین) در زنان باردار کمک میکند. در نوزادان، پزشکان معمولاً از سونوگرافی برای ارزیابی مغز، باسن و ستون فقرات استفاده میکنند. همچنین به هدایت بیوپسیها، تشخیص بیماریهای قلبی و ارزیابی آسیب پس از حمله قلبی کمک میکند. سونوگرافی ایمن، غیرتهاجمی است و از اشعه استفاده نمیکند.

یک رژیم غذایی سالم چیست؟
در این صفحه میتوانید نکاتی را بیابید که به شما کمک میکند تغییرات کوچکی در رژیم غذایی خود ایجاد کنید تا آن را سالمتر کنید. رژیم غذایی شما همان چیزی است که معمولاً میخورید و مینوشید.
یک رژیم غذایی سالم دارای مقدار زیادی میوه و سبزیجات، غلات کامل مانند برنج قهوهای یا ماکارونی قهوهای و منابع سالم پروتئین مانند لوبیا یا مرغ است.