مشکلات لخته شدن
زمان تقریبی مطالعه
۹ دقیقه
فهرست مطالب در این مقاله
مشکلات لخته شدن
لخته خون، یک بیماری جدی است که نیاز به درمان فوری دارد. افراد مبتلا به سرطان و کسانی که تحت درمان سرطان قرار می‌گیرند، خطر لخته شدن خون در آنها افزایش می‌یابد.
لخته شدن خون طبیعی که انعقاد نامیده می‌شود، فرآیند پیچیده ای است. این فرایند، شامل سلول‌های خونی تخصصی به نام پلاکت‌ها و پروتئین‌های مختلف در خون است که به آنها فاکتورهای لخته شدن یا انعقاد می‌گویند. این پلاکت‌ها و فاکتورهای انعقادی به هم می‌پیوندند تا رگ‌های خونی شکسته را درمان و خونریزی را کنترل کنند. فاکتورهای انعقادی که باعث افزایش خونریزی می‌شوند و عواملی که باعث انعقاد می‌شوند، باید متعادل باشند.
اختلالات لخته شدن خون زمانی رخ می‌دهد که برخی از فاکتورهای انعقادی از بین رفته یا آسیب دیده باشند. این شرایط، باعث ایجاد لخته‌هایی در داخل بدن می‌شود که جریان خون طبیعی را مسدود کرده و مشکلات جدی ایجاد می‌کند.
لخته‌های خون می‌توانند در قسمت‌های مختلف بدن ایجاد شوند و یا به قسمت‌های مختلف بروند، از جمله:
- وریدها که ترومبوآمبولی وریدی (venous thromboembolism) (VTE) نامیده می‌شود. اگر ورید در ساق پا، ران یا لگن باشد به آن ترومبوز وریدی عمقی (deep venous thrombosis) (DVT) می‌گویند.
- ریه‌ها که آمبولی ریه (pulmonary embolism) (PE) نامیده می‌شود.
- شریان. این حالت، کمتر رایج است اما بسیار جدی است.
علائم و نشانه‌های مشکلات لخته شدن خون
افرادی که مشکلات لخته شدن خون دارند ممکن است موارد زیر را تجربه کنند:
- تورم بازو یا پا در یک طرف بدن
- درد در بازو یا پا که لخته خون در آن قرار دارد
- مشکل در تنفس یا درد قفسه سینه هنگام تنفس
- ضربان قلب تند
- سطوح پایین اکسیژن
تسکین عوارض جانبی بخش مهمی از مراقبت و درمان سرطان است. این روند، مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی نامیده می‌شود. فوراً هر یک از این علائم را به تیم درمانی خود اطلاع دهید. حتی افرادی که سطح پلاکت پایینی دارند نیز ممکن است دچار لخته خون شوند. گاهی اوقات افراد تا زمانی که در طی آزمایش تشخیص داده نشود، نمی‌دانند که لخته خون دارند.
علل مشکلات لخته شدن خون
افراد مبتلا به سرطان، بیشتر در معرض خطر لخته شدن خون و اختلالات لخته شدن هستند. این امر، ممکن است ناشی از سرطان یا درمان آن باشد. چنین عوامل خطری عبارتند از:
- سرطان‌های ریه، کلیه، مغز، دستگاه گوارش، دستگاه تناسلی زنان مانند سرطان رحم و سرطان خون مانند لوسمی و لنفوم
- سرطان متاستاتیک، سرطانی است که از نقطه‌ی شروع، به سایر نقاط بدن گسترش یافته است
- درمان سرطان، شامل جراحی به مدت بیش از ۱ ساعت، شیمی‌درمانی، پرتودرمانی و هورمون درمانی. داروهایی به نام داروهای ضدرگ‌زایی که از تشکیل رگ‌های خونی جدید مانند تالیدومید (سینوویر، تالومید) و لنالیدومید (رولیمید) جلوگیری می‌کنند نیز، ممکن است خطر لخته شدن خون را افزایش دهند.
- درمان با داروهایی به نام عوامل محرک اریتروپوئزیس که به بدن در ساخت گلبول‌های قرمز بیشتر کمک می‌کنند، مانند اپوئتین (Epogen ، Eprex ، Procrit) و داربپوئتین (Aranesp)
- استفاده طولانی‌مدت از کاتتر یا پورت داخل وریدی
لخته شدن خون می‌تواند به دلایلی غیر از سرطان و درمان آن نیز ایجاد شود، مانند:
- دوره‌های طولانی عدم تحرک، مانند یک هواپیما یا ماشین سواری طولانی. این بی تحرکی ممکن است شامل حضور در بیمارستان نیز باشد، زیرا اکثر افراد در بیمارستان نمی‌توانند فعالیت بدنی داشته باشند و باید در رختخواب بمانند یا قادر به بلند شدن از تخت نیستند.
- داشتن بیماری‌ها یا شرایط دیگری علاوه‌بر سرطان، مانند چاقی، عفونت، بیماری کلیوی، بیماری ریوی یا لخته شدن خون در رگ خونی به نام شریان که خون را از قلب می‌برد.
- سن بالا.
- نژاد/قومیت این خطر برای سیاه پوستان بیشتر و برای سفیدپوستان و آسیایی‌ها کمتر است.
- آمادگی ارثی، یعنی در خانواده از والدین به فرزند منتقل می‌شود. این شامل جهش فاکتور V لیدن می‌باشد. که شرایطی است که باعث لخته شدن بیش از حد خون می‌شود.
تشخیص مشکلات لخته شدن خون
پزشک شما ممکن است از یک یا چند روش برای یافتن لخته خون استفاده کند، از جمله:
- سونوگرافی داپلر سونوگرافی از امواج صوتی برای بررسی جریان خون در وریدهای بازوها یا پاها استفاده می‌کند و می‌تواند کاهش جریان خون را از یک لخته خون تشخیص دهد.
- توموگرافی کامپیوتری (CT) اسکن. سی‌تی سکن با استفاده از اشعه ایکس از زوایای مختلف، از داخل بدن عکس می‌گیرد. رنگ مخصوصی به نام ماده حاجب در رگ بیمار تزریق می‌شود یا به صورت قرص یا مایع برای بلعیدن قبل از اسکن، برای نمایش و دریافت جزئیات بهتر در تصویر، به بیمار داده می‌شود. پزشکان معمولاً از سی‌تی‌اسکن برای تشخیص لخته خون در ریه‌ها یا آمبولی ریه، استفاده می‌کنند.
- تهویه/پرفیوژن ریه (VQ A lung ventilation/perfusion). این تست می‌تواند آمبولی ریه را تشخیص دهد و از ۲ قسمت مختلف تشکیل شده است:
- اسکن تهویه جریان هوا در ریه‌ها
- اسکن پرفیوژن جریان خون در ریه‌ها
- آنژیوگرافی این آزمایش می‌تواند لخته خون را در شریان تشخیص دهد. در طی آنژیوگرافی، به داخل شریان، رنگ تزریق می‌شود و سپس شریان با یک دستگاه اشعه ایکس مخصوص به نام فلوروسکوپ بررسی می‌شود.
پیشگیری و درمان مشکلات لخته‌شدن خون
لخته‌شدن خون با دارو قابل‌پیشگیری و درمان است. ضد انعقادها داروهایی هستند که از ایجاد لخته یا از بدتر شدن لخته‌های موجود جلوگیری می‌کنند. این داروها ممکن است خطر خونریزی را افزایش دهند، اما برای اکثر افراد بی‌خطر هستند. داروهای ضدانعقاد معمولی عبارت‌اند از:
- هپارین
- دالتپارین (فراگمین)
- انوکساپارین (لونوکس)
- فونداپارینوکس (آریکسترا)
- تینزاپارین (اینوهپ)
- وارفارین (کومادین، جانتوون)
- ادوکسابان (ساوایسا)
- آپیکسابان (الیکوییس)
- ریواروکسابان (زارلتو)
- دابیگاتران (پراداکسا)
برخی از این داروها به‌صورت خوراکی مصرف می‌شوند. برخی دیگر به‌صورت تزریق زیر پوستی که به آن تزریق زیر جلدی می‌گویند.
انجمن انکولوژی بالینی آمریکا (ASCO) موارد زیر را برای کمک به جلوگیری از لخته‌شدن خون در افراد مبتلا به سرطان توصیه می‌کند:
- برخی از افرادی که در بیمارستان می‌مانند ممکن است برای جلوگیری از لخته‌شدن خون نیاز به مصرف دارو داشته باشند. این نوع دارو ضدانعقاد نامیده می‌شود. اینکه آیا فردی نیاز به مصرف داروی ضدانعقاد دارد یا نه ممکن است به مدت‌زمان بستری وی در بیمارستان و اینکه آیا در معرض خطر بالای لخته‌شدن خون است بستگی داشته باشد.
- افراد مبتلا به مولتیپل میلوما که از داروهای ضدرگ‌زایی همراه با شیمی‌درمانی و/یا دگزامتازون (با نام‌های تجاری متعدد) استفاده می‌کنند، باید هپارین یا دوزهای پایین آسپرین مصرف کنند.
- افرادی که تحت یک جراحی ماژور سرطان قرار خواهند گرفت، باید برای جلوگیری از لخته‌شدن خون پس از جراحی، تحت درمان قرار گیرند. بسته به نوع جراحی و خطر لخته‌شدن خون، درمان باید حداقل ۷ تا ۱۰روز یا تا ۴ هفته ادامه یابد.
- افرادی که در معرض خطر بالای لخته‌شدن خون هستند، اما در بیمارستان نمی‌مانند، ممکن است آپیکسابان، ریواروکسابان یا نوعی هپارین دریافت کنند.
پزشک ممکن است علاوه‌بر مصرف دارو، روش‌های زیر را نیز برای جلوگیری از لخته‌شدن خون توصیه کند:
- جوراب‌های فشاری درجه‌بندی‌شده که نوعی مسیر پشتیبانی هستند
- فشرده‌سازی متناوب پنوماتیک که پاها را از طریق یک آستین متصل به دستگاه فشرده می‌کند.
- پمپ‌های مکانیکی پا
بیمار دارای لخته خون نیاز به درمان فوری دارد. رایج‌ترین درمان، داروی ضدانعقاد است که می‌تواند زیر پوست یا ورید تزریق شود. اما برخی از افراد ممکن است قرص‌های خوراکی مصرف کنند. هنگامی که خون به‌اندازه کافی رقیق در نظر گرفته شود، خطر لخته‌شدن کمتر است.
افرادی که داروهای رقیق‌کننده خون دریافت می‌کنند باید به‌طور منظم از نظر افزایش خونریزی تحت‌نظر باشند. برخی از افراد نمی‌توانند داروهای رقیق‌کننده خون دریافت کنند؛ زیرا سطح پلاکت آنها پایین است یا خطر خونریزی زیاد است. برای این افراد می‌توان نوع خاصی از فیلتر را در بدن قرار داد تا از انتقال لخته خون به ریه‌ها جلوگیری کند، وضعیتی که می‌تواند بسیار خطرناک باشد.
سؤالاتی که می‌توانید از تیم درمان بپرسید
با تیم درمان خود صحبت کنید تا در مورد خطر ابتلا به لخته خون، نحوه پیشگیری از لخته‌شدن خون در برنامه درمانی کلی و درمان‌های موجود در صورت ایجاد لخته خون بیشتر بدانید.
سؤالات زیر را در نظر بگیرید:
- آیا خطر لخته‌شدن خون در من زیاد است؟
- برای جلوگیری از لخته‌شدن خون قبل از ایجاد آن چه باید کرد؟
- علائم و نشانه‌های لخته خون چیست؟
- اگر من لخته خون داشته باشم یا قبلاً آن را داشته‌ام، چه درمانی را توصیه می‌کنید؟
- چه مدت به این درمان نیاز خواهم داشت؟
- خطر خونریزی من با چنین درمانی چقدر است؟ آیا عوارض جانبی دیگری نیز وجود دارد؟
- چه شرایط سلامتی یا داروهایی ممکن است در درمان لخته خون اختلال ایجاد کند؟
- اگر در مورد یک علامت نگرانی دارم با چه کسی تماس بگیرم؟
تغییر طعم و بو
بسیاری از افراد مبتلا به سرطان در طول یا بعد از درمان دچار تغییراتی در طعم و بو می‌شوند. این تغییرات می‌تواند منجر به بیزاری از غذا شود. بیزاری از غذا، بیزاری شدید از برخی غذاهاست که باعث می‌شود از آنها اجتناب کنید. تغییرات طعم و بو می‌تواند خوردن را سخت‌تر کند و منجر به کاهش وزن بدون تلاش شود. نخوردن و نیاشامیدن کافی می‌تواند درمان و بهبودی بدن شما را از سرطان دشوارتر کند.
نشانه‌های استرس روانی
استرس روانی نحوه واکنش بدن و مغز به هر نیاز یا خواسته‌ای است که به‌عنوان یک چالش یا مانع دیده می‌شود. استرس روانی لزوماً منفی نیست. برخی افراد استرس کوتاه‌مدت را انگیزه‌بخش می‌دانند، مانند امتحان یا مصاحبه شغلی. بااین‌حال، استرس زیاد گاهی اوقات می‌تواند باعث علائم فیزیکی و مشکلات سلامتی شود، به‌خصوص اگر استرس خود را به‌خوبی مدیریت نکنید.
مهارت‌های مقابله با افسردگی
حتی با درمان‌هایی مانند داروهای ضدافسردگی یا روان‌درمانی، داشتن استراتژی‌های اضافی برای مقابله با افسردگی مفید است. مکانیسم‌های خودتنظیمی و مقابله‌ای نقش اساسی در درمان دارند. آنها می‌توانند تسکین دهند و اثربخشی سایر مداخلات را افزایش دهند. این مقاله ۲۲ مهارت مقابله با افسردگی شامل راهبردهای درمانی، فیزیکی، عاطفی و اجتماعی را ارائه می‌دهد.