عوارض جانبی طولانیمدت درمان سرطان
زمان تقریبی مطالعه
۱۳ دقیقه
فهرست مطالب در این مقاله
عوارض جانبی بلندمدت درمان سرطان
بسیاری از افرادی که تحت درمان سرطان قرار گرفتهاند، در معرض خطر عوارض جانبی طولانیمدت هستند. این عوارض، ممکن است ماهها یا سالها پس از درمان رخ دهد. ارزیابی و درمان اثرات بلندمدت، بخش مهمی از مراقبتهای بهبودی است.
انواع عوارض جانبی بلندمدت
تقریباً هر نوع درمان سرطان، میتواند عوارض دیررس ایجاد کند و درمانهای مختلف میتواند اثرات بلندمدت متفاوتی ایجاد کند. در ادامه، فهرستی از متداولترین اثرات بلندمدت آورده شده است. در مورد هرگونه نگرانی راجع به عارضه بلندمدت خاص، با پزشک خود صحبت کنید.
مشکلات ناشی از جراحی
عوارض جانبی بلندمدت جراحی، به نوع سرطان و محل جراحی بستگی دارد:
• بهبودیافتگان لنفوم هوچکین، بهویژه آنهایی که قبل از سال ۱۹۸۸ تشخیصدادهشده بودند، اغلب طحال را خارج میکردند. طحال اندامی حیاتی برای سیستم ایمنی بدن است. خارجکردن طحال، با خطر بالاتر عفونت مرتبط است.
• بهبودیافتگان از سرطانهای استخوان و بافت نرم، ممکن است بخشی یا تماماندام خود را ازدستداده باشند. این حالت، میتواند اثرات جسمی و روحی ایجاد کند. یکی از انواع این اثرات، درد اندام فانتوم است. درد اندام فانتوم، احساس درد در اندامی است که برداشته شده و دیگر وجود ندارد. توانبخشی میتواند به افراد کمک کند تا با تغییرات فیزیکی ناشی از درمان، کنار بیایند.
• افرادی که پرتودرمانی یا جراحی برای برداشتن غدد لنفاوی داشتند ممکن است به لنف ادم مبتلا شوند. غدد لنفاوی اندامهای کوچک لوبیاییشکل هستند که به مبارزه با عفونت کمک میکنند. لنف ادم زمانی است که مایع لنفاوی جمع شده و باعث تورم و درد میشود.
• افرادی که جراحیهای خاصی در ناحیه لگن یا شکم داشتهاند، ممکن است دچار ناباروری شوند. درباره نگرانیهای باروری و حفظ باروری در مردان و زنان بیشتر بدانید.
مشکلات قلبی
هم شیمیدرمانی و هم پرتودرمانی قفسه سینه، میتوانند باعث مشکلات قلبی شوند. برخی از بهبودیافتگان، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای مشکلات قلبی باشند. این شرایط، شامل کسانی میشود که:
• در کودکی برای لنفوم هوچکین درمان دریافت کردهاند
• ۶۵ سال به بالا هستند
• دوزهای بالاتر شیمیدرمانی دریافت کردهاند
• داروهای خاصی مانند تراستوزوماب (Herceptin، Ogivri) و دوکسوروبیسین (Adriamycin، Doxil) دریافت کردهاند.
در ادامه، لیستی از بیماریهای شایع قلبی آورده شده است. در صورت داشتن هر یک از علائم زیر فوراً با پزشک خود صحبت کنید:
• نارسایی احتقانی قلب، (CHF) ضعیفشدن عضله قلب است. علائم CHF شامل تنگی نفس، سرگیجه، و تورم دست یا پا است.
• بیماری عروق کرونر، نوعی بیماری قلبی است و در کسانی که دوزهای بالایی از پرتودرمانی در قفسه سینه داشتند، شایعتر است. علائم آن شامل درد قفسه سینه و تنگی نفس است.
• آریتمی ضربان قلب نامنظم است. علائم شامل سبکی سر، درد قفسه سینه و تنگی نفس است.
نمونههایی از داروهایی که میتوانند باعث مشکلات قلبی شوند:
• تراستوزوماب
• دوکسوروبیسین
• دانوروبیسین (سروبیدین)
• اپی روبیسین (النس)
• سیکلوفسفامید (جنوکسال، میتوکسان)
• اوسیمرتینیب (تاگریسو)
از پزشک بپرسید آیا درمانهایی که دریافت میکنید، میتواند بر قلب شما تأثیر بگذارد یا خیر. پزشک ممکن است عملکرد قلبتان را بررسی کند و مراقب هرگونه آسیب در حین و بعد از درمان باشد. همچنین، پزشک شما ممکن است از آزمایشی به نام اکوکاردیوگرافی استفاده کند که اکو نیز نامیده میشود. سایر آزمایشات قلب ممکن است شامل معاینه فیزیکی، الکتروکاردیوگرام (EKG یا ECG) و اسکن موگا (MUGA) باشد.
فشارخون
مشکل فشارخون، فشارخون بالا نیز نامیده میشود. ممکن است همراه با نارسایی احتقانی قلب (CHF) اتفاق بیفتد (به بالا مراجعه کنید). یا ممکن است یک علامت جداگانه باشد. اگر فشارخون بالا دارید، ممکن است پزشک در طول درمان سرطان آن را بادقت بیشتری بررسی کند. فشارخون بالا، شرایطی است که فشارخون به طور ناگهانی و سریع افزایش مییابد و اغلب باعث آسیب به اندام میشود؛ بنابراین دریافت فوری کمک پزشکی، بسیار مهم است.
برخی از داروهای سرطان میتوانند باعث فشارخون بالا شوند. نمونههایی از این داروها عبارتاند از:
• بواسیزوماب (آواستین، مواسی)
• سورافنیب (نکساور)
• سونیتینیب (سوتنت)
با قطع مصرف این داروها خطر فشارخون بالا کاهش مییابد. اما اثرات طولانیمدت آن مشخص نیست. بهبودیافتگان با خطر فشارخون بالا، باید با تیم درمان خود برای کاهش این خطر همکاری کنند. این همکاری ممکن است شامل آزمایش فشارخون، کاهش وزن، خوردن نمک کمتر، مصرف دارو و فعالیت بیشتر باشد.
مشکلات ریوی
شیمیدرمانی و پرتودرمانی قفسه سینه ممکن است به ریهها آسیب برساند. بهبودیافتگان از سرطان که هم شیمیدرمانی و هم پرتودرمانی دریافت کردهاند، ممکن است در معرض خطر بیشتری برای آسیب ریه باشند. افرادی که بیماری ریوی داشتهاند و افراد مسن، ممکن است مشکلات ریوی بیشتری داشته باشند.
داروهایی که ممکن است باعث آسیب ریه شوند عبارتاند از:
• بلئومایسین (بلکسان)
• کارموستین (Becenum ،BiCNU ،Carmubris )
• متوترکسات (چند نام تجاری)
اثرات بلندمدت روی ریهها ممکن است شامل موارد زیر باشد:
• تغییر در نحوه عملکرد ریهها
• ضخیمشدن پوشش داخلی ریهها
• التهاب ریهها
• دشواری در تنفس
مشکلات سیستم غدد درونریز
برخی از انواع درمانهای سرطان، ممکن است بر سیستم غدد درونریز تأثیر بگذارد. این سیستم شامل غدد و سایر اندامهایی است که هورمونها را تولید میکنند و تخمک یا اسپرم میسازند. بهبودیافتگان از سرطان که در معرض خطر تغییرات هورمونی ناشی از درمان هستند، نیاز به آزمایش خون منظم برای اندازهگیری سطح هورمون دارند.
• یائسگی بسیاری از درمانهای سرطان ممکن است باعث بروز علائم یائسگی در زنان شود. این درمانها عبارتاند از:
o جراحی برای برداشتن تخمدان زنان (اووفورکتومی)
o شیمیدرمانی
o هورموندرمانی
o پرتودرمانی در ناحیه لگن
علائم یائسگی ناشی از درمان سرطان، ممکن است شدیدتر از علائم یائسگی طبیعی باشد. شدت علائم، به این دلیل است که کاهش هورمونها سریعتر اتفاق میافتد. علائم عبارتاند از:
o تغییر در خلقوخو یا میل جنسی
o گرگرفتگی
o پوکیاستخوان
o مشکلات کنترل مثانه
زنانی که هورموندرمانی میکنند و یائسه نشدهاند ممکن است دورههای قاعدگی سبکتر و کمتری داشته باشند. دورههای قاعدگی ممکن است برای زنان دیگر به طور کامل متوقف شود. ممکن است پس از درمان، دورههای قاعدگی برای برخی از زنان جوان بازگردد. اما احتمال کمتری برای بازگشت قاعدگی در زنان بالای ۴۰ سال وجود دارد. گاهی اوقات درمان سرطان باعث یائسگی زودتر از زمان طبیعی میشود. همچنین ممکن است باعث شود یائسگی، بلافاصله شروع شود.
• مشکلات هورمونی برای مردان برخی از درمانها ممکن است باعث شود مردان، علائمی مشابه یائسگی را تجربه کنند. این درمانها شامل هورموندرمانی برای سرطان پروستات یا جراحی برای برداشتن بیضه است. علائم ممکن است شامل موارد زیر باشد:
o تغییر در میل جنسی
o گرگرفتگی
o پوکیاستخوان
• ناباروری. درمانهایی که بر اندامهای تناسلی یا سیستم غدد درونریز تأثیر میگذارد، خطر ناباروری را افزایش میدهد. ناباروری به معنای عدم توانایی باردار شدن یا داشتن فرزند است. گاهی اوقات ناباروری ناشی از درمان سرطان، مدت کوتاهی طول میکشد. اما بعضی اوقات، ناباروری دائمی است. درباره نگرانیهای باروری و حفظ باروری در مردان و زنان بیشتر بدانید.
• مشکلات هورمونی ناشی از پرتودرمانی سروگردن. پرتودرمانی در ناحیه سروگردن میتواند سطح هورمونها را کاهش دهد. همچنین میتواند باعث تغییراتی در غده تیروئید شود.
مشکلات استخوان، مفاصل و بافت نرم
شیمیدرمانی، داروهای استروئیدی یا هورموندرمانی ممکن است باعث نازکشدن استخوانها شود که به آن پوکی استخوان یا درد مفاصل میگویند. ایمونوتراپی ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در مفاصل یا عضلات شود. این عوارض، بهعنوان مشکلات روماتولوژیک شناخته میشوند. افرادی که فعالیت بدنی ندارند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط باشند.
بهبودیافتگان از سرطان میتوانند خطر ابتلا به پوکیاستخوان را به روشهای زیر کاهش دهند:
• اجتناب از محصولات تنباکو
• مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D
• فعالیت بدنی
• محدودکردن میزان مصرف الکل
مشکلات مغزی، نخاعی و عصبی
شیمیدرمانی و پرتودرمانی میتوانند عوارض جانبی طولانیمدتی برای مغز، نخاع و اعصاب ایجاد کنند. این شامل:
• کاهش شنوایی ناشی از دوزهای بالای شیمیدرمانی، بهویژه داروهایی مانند سیس پلاتین (چند نام تجاری)
• افزایش خطر سکته مغزی ناشی از دوزهای بالای تابش به مغز
• عوارض جانبی سیستم عصبی، از جمله آسیب به اعصاب خارج از مغز و نخاع، به نام نوروپاتی محیطی
بهبودیافتگان از سرطان باید پس از درمان، به طور منظم معاینات فیزیکی و آزمایشهای شنوایی را انجام دهند تا این اثرات را بررسی کنند.
مشکلات یادگیری، حافظه و توجه
شیمیدرمانی و پرتودرمانی با دوز بالا در سر و سایر نواحی بدن ممکن است باعث مشکلات شناختی برای بزرگسالان و کودکان شود. مشکلات شناختی زمانی رخ میدهد که فرد در پردازش اطلاعات مشکل داشته باشد. اگر هر یک از این مشکلات را تجربه کردید با پزشک خود صحبت کنید.
سلامت دندان و دهان و مشکلات بینایی
شیمیدرمانی، داروهای استروئیدی یا هورموندرمانی ممکن است باعث نازک شدن استخوانها شود که به آن پوکی استخوان یا درد مفاصل میگویند. ایمونوتراپی ممکن است باعث ایجاد مشکلاتی در مفاصل یا عضلات شود. این عوارض، بهعنوان مشکلات روماتولوژیک شناخته میشوند. افرادی که فعالیت بدنی ندارند ممکن است در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به این شرایط باشند.
بهبودیافتگان از سرطان میتوانند خطر ابتلا به پوکیاستخوان را به روشهای زیر کاهش دهند:
• اجتناب از محصولات تنباکو
• مصرف غذاهای غنی از کلسیم و ویتامین D
• فعالیت بدنی
• محدودکردن میزان مصرف الکل
مشکلات گوارشی
شیمیدرمانی، پرتودرمانی و جراحی ممکن است بر نحوه هضم غذا تأثیر بگذارد. جراحی یا پرتودرمانی در ناحیه شکم میتواند باعث ایجاد جای زخم، درد طولانیمدت و مشکلات روده شود. برخی از بهبودیافتگان، ممکن است اسهال مزمن داشته باشند که توانایی بدن در جذب مواد مغذی را کاهش میدهد.
یک متخصص تغذیه، میتواند به افرادی که مشکلات گوارشی دارند کمک کند تا مواد مغذی کافی را دریافت کنند. همچنین ممکن است مراجعه به پزشک متخصص در دستگاه گوارش، به نام متخصص گوارش، مفید باشد.
مشکلات عاطفی
بهبودیافتگان سرطان اغلب احساسات مثبت و منفی مختلفی دارند:
• تسکین
• حس شکرگزاری برای زندهبودن
• ترس از عود
• خشم
• احساس گناه
• افسردگی
• اضطراب
• احساس تنهایی
بهبودیافتگان از سرطان، مراقبان، خانواده و دوستان نیز ممکن است دچار اختلال استرس پس از سانحه باشند. اختلال استرس پس از سانحه، نوعی اختلال اضطرابی است. ممکن است پس از تجربه یک رویداد بسیار ترسناک یا تهدیدکننده برای زندگی، مانند تشخیص و درمان سرطان، ایجاد شود.
تجربه هر فرد پس از درمان، متفاوت است. بهعنوان مثال، برخی از بازماندگان با اثرات عاطفی منفی سرطان دستوپنجه نرم میکنند. برخی دیگر میگویند که به دلیل سرطان، دیدگاه مثبت و تازهای به زندگی دارند.
سرطانهای ثانویه
سرطان دوم ممکن است نوعی سرطان جدید باشد. ممکن است بهعنوان اثر دیررس درمانهای قبلی سرطان، مانند شیمیدرمانی و پرتودرمانی ایجاد شود. یا ممکن است بقایای سرطان اصلی باشد که از جایی که شروع شده به سایر قسمتهای بدن گسترشیافته است.
شیمیدرمانی و پرتودرمانی نیز میتواند به سلولهای بنیادی مغز استخوان آسیب برساند. این شرایط، خطر ابتلا به لوسمی حاد یا میلودیسپلازی را افزایش میدهد. میلودیسپلازی، نوعی سرطان خون است که در آن اجزا طبیعی خون یا ساخته نشدهاند یا غیرطبیعی هستند. در مورد علائم جدید یا عوارض جانبی که تجربه میکنید، با پزشک خود صحبت کنید.
خستگی
خستگی، احساس دائمی خستگی جسمی، عاطفی یا ذهنی است. خستگی، شایعترین عارضه جانبی درمان سرطان است. برخی از بهبودیافتگان، ماهها یا حتی سالها پس از پایان درمان دچار خستگی میشوند. درباره خستگی ناشی از سرطان بیشتر بدانید.
سؤالاتی که باید از تیم مراقبتهای سلامت پرسید
تا آنجا که میتوانید در مورد عوارض بلندمدت بالقوه درمان سرطان خود، از تیم مراقبتهای سلامت بیاموزید. ممکن است بخواهید ملاقات ویژه برای بررسی خلاصه درمان خود داشته باشید. این گزارش، باید شامل اطلاعاتی در مورد سرطان، درمان و مراقبتهای بعدی شما باشد. میتوانید نمونه فرمهای خلاصه درمان سرطان را در این بخش مشاهده کنید.
این سؤالات را از تیم درمان بپرسید:
• آیا میتوانید گزارشی راجع به درمان(های) دریافتی من، بنویسید؟
• آیا من در معرض خطر عوارض بلندمدت خاص هستم؟
• آیا کاری وجود دارد که بتوانم برای جلوگیری از عوارض جانبی طولانیمدت انجام دهم؟
• با چه متخصصان دیگری (مانند متخصص قلب یا غدد درونریز) باید برای بررسی عوارض احتمالی بلندمدت، مراجعه کنم؟
• مراقب کدام علائم یا نشانههای مربوط به عوارض بلندمدت باشم؟
منابع مرتبط

به دیگران در مورد سرطان خود بگویید
فهمیدن اینکه سرطان دارید میتواند برای شما و همچنین دوستان و خانوادهتان طاقتفرسا باشد. مردم اغلب نمیدانند چه بگویند. ممکن است احساس غم و ناراحتی کنند و از ناراحت کردن شما بترسند. ممکن است از احتمال از دست دادن شما بترسند. گاهی اوقات مردم راحتترند چیزی نگویند زیرا میترسند حرف اشتباهی بزنند. برخی افراد راحت صحبت میکنند، درحالیکه برخی دیگر ممکن است بیش از حد محتاط شوند یا بیش از حد شاد رفتار کنند.

مراقب سرطان کیست؟
مراقب شخصی است که اغلب به فرد مبتلا به سرطان کمک میکند؛ اما برای این کار پولی دریافت نمیکند. مراقبین ممکن است شریک زندگی، اعضای خانواده یا دوستان نزدیک باشند. اغلب، آنها برای مراقبت از آنها آموزش ندیدهاند. بسیاری از اوقات، آنها راه نجات فرد مبتلا به سرطان هستند. ارائهدهندگان مراقبتهای حرفهای برای ارائه مراقبت پول میگیرند. آنها تمایل دارند نقشهای محدودتری داشته باشند و در اینجا به تفصیل مورد بحث قرار نگرفتهاند.

مکملهای غذایی چیستند؟
اصطلاح “مکمل غذایی” به طیف گستردهای از محصولات از جمله ویتامینها و مواد معدنی، گیاهان و سایر مواد گیاهی، اسیدهای آمینه، آنزیمها و غیره اشاره دارد. میتوانید مکملهای غذایی را به اشکال مختلف مانند قرص، صمغ، پودر، مایعات، چای و بارها پیدا کنید.
برخی از نمونههای مکملهای رایج عبارتاند از: آشواگاندا، بربرین، کورستین، شنبلیله، نقره کلوئیدی، ترنجبین و ال تیانین.