بهداشت دهان و دندان
زمان تقریبی مطالعه
۱۲ دقیقه
فهرست مطالب در این مقاله
بهداشت دهان و دندان
بسیاری از درمان‌های سرطان دارای عوارض جانبی هستند که بر دهان، دندان‌ها و غدد بزاقی فرد تأثیر می‌گذارد. غدد بزاقی، بزاق تولید می‌کنند. عوارض جانبی دندانی و دهانی می‌تواند خوردن، صحبت‌کردن، جویدن یا بلع را دشوار کند. خوشبختانه، با مراقبت خوب، شما و پزشکتان می‌توانید خطر این عوارض جانبی را کاهش داده و در صورت بروز، آنها را مدیریت کنید.
دندانپزشک عمومی و چندین متخصص دیگر سلامت دندان، می‌توانند به مراقبت از دهان، قبل، در طول و بعد از درمان سرطان کمک کنند. این متخصصان ممکن است شامل موارد زیر باشند:
- انکولوژیست‌های دهان که در مدیریت سلامت دندان و دهان افراد مبتلا به سرطان تخصص دارند
- جراحان دهان که جراحی دهان و فک را انجام می‌دهند
- پریودنتیست‌ها که بیماری لثه را تشخیص می‌دهند و درمان می‌کنند
- پروتزهای فک و صورت که جایگزین دندان‌ها یا سایر ساختارهای دهان و فک می‌شوند
انواع عوارض دندانی و دهانی
علائم یا عوارض جانبی دهان ناشی از سرطان یا درمان آن ممکن است شامل موارد زیر باشد:
- دهان خشک
- بزاق غلیظ شده
- تغییرات در طعم
- زخم‌های دهان
- پوسیدگی دندان
- مشکل در بلع
- مشکل در جویدن یا باز کردن دهان
- عفونت
- بیماری استخوان
- التهاب یا درد در پوشش داخلی دهان و زبان
- خطر پوسیدگی بیشتر دندان یا بیماری لثه
بیشتر این عوارض جانبی در طول درمان سرطان رخ می‌دهد، اما برخی ممکن است پس از پایان درمان شروع شوند. در هر صورت، اکثر عوارض جانبی مرتبط با دهان، طولانی‌مدت یا دائمی نیستند.
علل عوارض دهان و دندان
همه درمان‌های سرطان روی دهان، دندان‌ها و فک تأثیر نمی‌گذارند. اما درمان‌های زیر ممکن است عوارض جانبی خاصی برای دهان و دندان ایجاد کنند. برای کسب اطلاعات بیشتر در مورد خطر ابتلا به این عوارض جانبی، با تیم درمان خود صحبت کنید.
پرتودرمانی سروگردن. عوارض جانبی پرتودرمانی برای سروگردن ممکن است موقتی باشد یا تا چندین سال پس از درمان ادامه یابد. آنها می‌توانند شامل موارد زیر باشند:
- دهان خشک
- کاهش بزاق
- بزاق غلیظ شده
- عفونت
- افزایش خطر پوسیدگی دندان
- ازدست‌دادن یا تغییر در طعم
- زخم‌های دهان
- بیماری استخوان
- سفتی در فک
- افزایش خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه
پرتودرمانی می‌تواند مقدار و قوام بزاق را تغییر دهد. این امر خطر پوسیدگی دندان و بیماری لثه را افزایش می‌دهد. رعایت بهداشت دهان و دندان در کاهش خطر ابتلا به این شرایط مهم است. دندانپزشک ممکن است درمان‌های فلوراید خاصی را در طول و بعد از پرتودرمانی توصیه کند. این درمان همراه با رژیم غذایی کم قند می‌تواند به محافظت از دندان‌های شما کمک کند. پزشک یا دندانپزشک همچنین ممکن است ورزش‌هایی را برای جلوگیری از سفتی فک توصیه کند.
عوارض جانبی پرتودرمانی
شیمی‌درمانی. عوارض جانبی دهان و دندان، ناشی از شیمی‌درمانی، معمولاً بلافاصله پس از پایان درمان از بین می‌رود. آنها عبارت‌اند از:
- زخم‌های دهان
- درد در دهان و لثه
- پوسته شدن یا سوزش زبان
- عفونت
- تغییرات در طعم
- کاهش موقت در توانایی بدن برای تولید سلول‌های ضد عفونت
- خونریزی از لثه‌ها
پیوند مغز استخوان/ سلول‌های بنیادی. شیمی‌درمانی با دوز بالا که معمولاً قبل از پیوند مغز استخوان یا سلول‌های بنیادی انجام می‌شود، ممکن است عوارض جانبی برای دهان و دندان ایجاد کند. این عوارض، مشابه مواردی هستند که در مورد “شیمی‌درمانی” در قسمت قبل، توضیح داده شد.
زخم‌های دهان یکی از عوارض جانبی رایج شیمی‌درمانی با دوز بالا است که برای درمان لوسمی، لنفوم یا مولتیپل میلوما استفاده می‌شود. افراد همچنین قبل از پیوند سلول‌های بنیادی، شیمی‌درمانی با دوز بالا دریافت می‌کنند. سازمان غذا و داروی ایالات متحده داروی پالیفرمین (Kepivance) را برای جلوگیری از زخم‌های دهانی مرتبط با درمان تأیید کرده است. افراد پالیفرمین را از طریق یک لوله داخل وریدی (IV) که قبل از پیوند در ورید قرار داده می‌شود، دریافت می‌کنند.
افرادی که پیوند مغز استخوان ALLO دریافت می‌کنند ممکن است دچار یک عارضه جانبی به نام بیماری پیوند در مقابل میزبان شوند. این بیماری ممکن است باعث شود:
- دهان خشک
- کاهش بزاق
- زخم‌های دهان
- حساسیت به غذاهای تند یا اسیدی
- مشکل در بلع
- افزایش خطر پوسیدگی دندان
عوارض جانبی پیوند مغز استخوان
داروهای اصلاح کننده استخوان. داروهایی مانند بیس فسفونات‌ها و سایر داروهای جدیدتر گاهی اوقات برای کاهش گسترش سلول‌های سرطانی به استخوان استفاده می‌شود. آنها همچنین می‌توانند برای درمان سرطان سینه که به استخوان گسترش یافته یا برای درمان پوکی استخوان در بازماندگان سرطان سینه استفاده شوند.
یک عارضه جانبی غیر معمول اما جدی این داروها، استئونکروز فک مرتبط با دارو (medication-related osteonecrosis of the jaw) (MRONJ) است. MRONJ باعث ضعیف شدن و ازبین‌رفتن استخوان فک می‌شود. این عارضه، گاهی اوقات می‌تواند باعث درد، عفونت، لق شدن دندان‌ها و نمایان شدن استخوان اطراف فک شود.
MRONJ را معمولاً می‌توان با بهداشت دهان و دندان، آنتی‌بیوتیک‌ها، یا از طریق یک روش ساده که تکه‌ای از استخوان آسیب دیده را جدا می‌کند، مدیریت کرد. اگر وضعیت بهبود نیابد یا بدتر شود، ممکن است نیاز به جراحی داشته باشید. برای کاهش خطر ابتلا به MRONJ، قبل و در طول درمان سرطانی که شامل داروهای اصلاح‌کننده استخوان است، به دندانپزشک مراجعه کنید تا راجع به سلامت دهان مطمئن شوید.
انواع جدید درمان دارویی. داروهای جدید و مؤثر برای درمان سرطان همیشه در حال توسعه هستند. برخی از این داروها که درمان‌های هدفمند نامیده می‌شوند، ژن‌ها، پروتئین‌ها یا محیط بافتی خاصی را هدف قرار می‌دهند که به رشد و بقای سرطان کمک می‌کنند. برخی از درمان‌های هدفمند می‌توانند عوارض جانبی داشته باشند که بر دهان تأثیر می‌گذارد. به‌عنوان مثال، داروهایی به نام مهارکننده‌های mTOR ممکن است باعث زخم‌های شانکر، نوعی زخم دهان، شوند. زخم‌های دهانی را می‌توان با ژل‌ها یا شستشوی خاصی که توسط تیم درمان تجویز می‌شود، درمان کرد.
ایمونوتراپی. برخی از انواع ایمونوتراپی می‌توانند عوارض جانبی در دهان ایجاد کنند، از جمله زخم‌های دهان و تغییرات غدد بزاقی.
سایر داروها. سایر داروهایی که به مدیریت علائم و عوارض سرطان کمک می‌کنند نیز ممکن است عوارض جانبی دهان و دندان ایجاد کنند. به‌عنوان مثال، داروهای مسکن می‌توانند باعث خشکی دهان شوند و برخی از دهان‌شویه‌هایی که برای درمان عفونت استفاده می‌شوند ممکن است رنگ دندان‌ها را تغییر دهند.
جلوگیری از عوارض دهان و دندان
افرادی که قبل از درمان، از سلامت دهان و دندان خوبی برخوردار هستند، خطر کمتری برای ابتلا به این شرایط دارند؛ بنابراین ضروری است که حداقل ۴هفته قبل از شروع درمان سرطان، به دندانپزشک مراجعه کنید تا هرگونه عفونت یا تحریک احتمالی قابل درمان باشد.
در طول این ملاقات‌ها، دندانپزشک یا متخصص بهداشت دهان و دندان شما می‌تواند:
- دندان‌های پوسیده، شکسته یا عفونی و هرگونه عفونت دندانی دیگر را درمان کنید
- اطمینان حاصل کنید که پروتزهای دندانی شما به‌خوبی قرار می‌گیرند و دهان شما را تحریک نمی‌کنند
- بریس‌های خود را بردارید تا گونه‌ها یا زبان شما را تحریک نکنند
از دندانپزشک بخواهید جزئیات مربوط به سلامت دهان و دندان شما را با پزشک سرطان، در میان بگذارد. به‌این‌ترتیب، هر دو پزشک می‌توانند برای برنامه‌ریزی مراقبت از شما با یکدیگر همکاری کنند.
به‌طور معمول، بین جراحی دندان و شروع درمان سرطان باید حداقل ۲هفته برای بهبودی زمان بگذارید. همچنین باید با پزشک یا یکی دیگر از اعضای تیم درمان خود در مورد مشکلات دهانی که باید فوراً به دندانپزشک خود اطلاع دهید، صحبت کنید. اگر درمان سرطان را شروع کرده‌اید و به دندانپزشک مراجعه نکرده‌اید، در اسرع وقت به دندانپزشک مراجعه کنید.
ارتباط منظم با تیم درمان برای جلوگیری از عوارض جانبی دندانی و دهانی مهم است. اگر در طول درمان سرطان به دندانپزشک مراجعه کردید، مهم است که با انکولوژیست خود صحبت کنید تا مطمئن شوید، درمانی که برای دندانتان دریافت می‌کنید، برای شما بی‌خطر است.
در طول درمان سرطان، نکات زیر ممکن است به بهبود سلامت دهان و دندان شما و جلوگیری از عوارض جانبی کمک کند:
- به‌آرامی دندان‌های خود را ۲بار در روز مسواک بزنید و به طور منظم از نخ دندان استفاده کنید. قبل از مسواک زدن، یک مسواک بسیار نرم را در آب گرم خیس کنید تا برس آن نرم شود. اگر مسواک معمولی شما خیلی حجیم یا ناراحت‌کننده است، از یک مسواک نرم و سایز مناسب کودک استفاده کنید. همچنین ممکن است پزشک دستورات خاصی را برای کاهش خطر خونریزی و عفونت به شما بدهد. از دندانپزشک راجع به استفاده از ژل فلوراید یا ژل شتشو، سوال کنید. همچنین اگر هنگام استفاده از نخ دندان، متوجه خونریزی زیاد شدید، به تیم درمان خود اطلاع دهید.
- از الکل و بافت‌های سخت و طعم‌های شدید در رژیم غذایی خود اجتناب کنید. سلیقه شما ممکن است به دلیل درمان سرطان تغییر کند. به‌طورکلی، ببینید چه چیزی برای شما مفید است، اما خوردن غذاهای نرم و ملایم را در نظر بگیرید. غذاهای بسیار گرم، سرد، تند، اسیدی یا ترد ممکن است دهان شما را تحریک کنند. مصرف قند خود را کاهش دهید. باکتری‌های موجود در دهان، از قند برای زندگی استفاده می‌کنند و این فرایند، اسیدی را می‌سازد که باعث پوسیدگی دندان می‌شود. اگر سؤال خاصی در مورد تغذیه مناسب دارید، به متخصص تغذیه مراجعه کنید.
- سلامت استخوان را ارتقا دهید. دریافت ویتامین D و کلسیم کافی، به طور روزانه، به سلامت فک و دندان‌ها کمک می‌کند. محصولات لبنی، منابع خوبی از کلسیم و محصولات لبنی غنی‌شده، منابع خوبی برای ویتامین D هستند. سایر انتخاب‌های غذایی ممکن است شامل آب‌میوه‌های غنی‌شده و غلات صبحانه غنی‌شده باشد. قبل از مصرف هرگونه مکمل با تیم درمان خود صحبت کنید.
مدیریت و درمان عوارض دهان و دندان
اگر در طول درمان، عوارضی در دندان یا دهان داشتید، فوراً به تیم درمان خود اطلاع دهید. تسکین عوارض جانبی، بخش مهمی از مراقبت و درمان سرطان است. این روند، مراقبت تسکینی یا مراقبت حمایتی نامیده می‌شود.
درمان خاصی که پزشک توصیه می‌کند، به علائم شما بستگی دارد. چندین درمان رایج برای عوارض دندانی و دهانی وجود دارد:
- دهان‌شویه‌هایی که حاوی نمک و جوش‌شیرین هستند ممکن است به درمان زخم‌های دهان کمک کنند. بااین‌حال، اگر از داروهای فشارخون بالا استفاده می‌کنید، ممکن است لازم باشد از شستشوی دهان با نمک خودداری کنید. همچنین انواع شستشوی تجویزی وجود دارد که ممکن است بخش‌های دردناک را تسکین دهد.
- از داروهای ضد درد نیز ممکن است برای درمان درد ناشی از زخم‌های دهان استفاده شود. داروها ممکن است مستقیماً روی زخم‌ها گذاشته شوند، از طریق دهان مصرف شوند یا از طریق تزریق داخل وریدی IV داده شوند.
- آنتی‌بیوتیک‌ها، داروهای ضدویروسی و/یا داروهای ضدقارچ برای درمان عفونت‌ها استفاده می‌شوند.
- نوشیدن آب و نوشیدنی‌های بدون قند ممکن است به کنترل خشکی دهان کمک کند. مکیدن یخ یا خوردن آدامس بدون قند همراه با زایلیتول نیز ممکن است کمک‌کننده باشد. از خوراکی‌هایی که باعث خشکی دهان می‌شوند، مانند نوشابه، آب‌میوه، سیگار، جویدن تنباکو و الکل خودداری کنید.
داروهایی که بزاق تولید می‌کنند ممکن است به برخی افراد کمک کند تا از خشکی دهان جلوگیری کنند یا آن را کاهش دهند. ژل‌های خوراکی موضعی یا سایر داروها ممکن است به خشکی دهان ناشی از پرتودرمانی سروگردن کمک کنند.
مراقب سرطان کیست؟
مراقب شخصی است که اغلب به فرد مبتلا به سرطان کمک می‌کند؛ اما برای این کار پولی دریافت نمی‌کند. مراقبین ممکن است شریک زندگی، اعضای خانواده یا دوستان نزدیک باشند. اغلب، آنها برای مراقبت از آنها آموزش ندیده‌اند. بسیاری از اوقات، آنها راه نجات فرد مبتلا به سرطان هستند. ارائه‌دهندگان مراقبت‌های حرفه‌ای برای ارائه مراقبت پول می‌گیرند. آنها تمایل دارند نقش‌های محدودتری داشته باشند و در اینجا به تفصیل مورد بحث قرار نگرفته‌اند.
مکمل‌های غذایی چیست؟
اصطلاح “مکمل غذایی” به طیف گسترده‌ای از محصولات از جمله ویتامین‌ها و مواد معدنی، گیاهان و سایر مواد گیاهی، اسیدهای آمینه، آنزیم‌ها و غیره اشاره دارد. می‌توانید مکمل‌های غذایی را به اشکال مختلف مانند قرص، صمغ، پودر، مایعات، چای و بارها پیدا کنید.
برخی از نمونه‌های مکمل‌های رایج عبارت‌اند از: آشواگاندا، بربرین، کورستین، شنبلیله، نقره کلوئیدی، ترنجبین و ال تیانین.
فعالیت بدنی و فرد مبتلا به سرطان
تحقیقات نشان می‌دهد که برای اکثر افراد ورزش قبل، حین و بعد از درمان سرطان ایمن و مفید است. این می‌تواند به بهبود کیفیت زندگی شما و همچنین انرژی‌ای که برای انجام کارهایی که دوست دارید کمک کند. فعالیت بدنی همچنین ممکن است به شما کمک کند تا با عوارض جانبی درمان کنار بیایید و احتمالاً خطر ابتلا به سرطان‌های جدید را در آینده کاهش دهید. زمان زیادی که صرف استراحت یا نشستن می‌شود می‌تواند باعث از دست دادن عملکرد بدن، ضعف عضلانی و کاهش دامنه حرکتی شود.