آزمایش‌های غربالگری سرطان پروستات

سطح PSA حاصل از آزمایش غربالگری گاهی اوقات به PSA کل شناخته می‌شود، زیرا شامل تمام اشکال PSA (که در زیر توضیح داده شده است) می‌شود. اگر تصمیم به انجام آزمایش غربالگری PSA دارید و نتیجه طبیعی نیست، برخی از پزشکان ممکن است استفاده از انواع مختلف آزمایش PSA را برای کمک به تصمیم‌گیری در مورد نیاز به بیوپسی پروستات در نظر بگیرند، اگرچه همه پزشکان در مورد نحوه استفاده از این آزمایش‌ها اتفاق نظر ندارند. اگر نتیجه آزمایش PSA شما طبیعی نیست، از پزشک خود در مورد معنای آن برای خطر سرطان پروستات و نیاز به آزمایش‌های بیشتر سؤال کنید.

PSA درصد آزاد: PSA به دو شکل اصلی در خون وجود دارد. یک شکل به پروتئین‌های خون متصل است (” کمپلکس “)، در حالی که شکل دیگر به صورت آزاد (غیرمتصل) در گردش است. PSA درصد آزاد (% fPSA) که به‌عنوان نسبت PSA آزاد/کل (f/t PSA) نیز شناخته می‌شود، نسبت میزان PSA آزاد در گردش در مقایسه با سطح PSA کل است. PSA درصد آزاد در مردانی که سرطان پروستات دارند، کمتر از مردانی است که سرطان پروستات ندارند.

اگر نتیجه آزمایش PSA شما در محدوده مرزی (بین ۴ تا ۱۰) باشد، ممکن است از درصد PSA آزاد برای تصمیم‌گیری در مورد نیاز به بیوپسی پروستات استفاده شود. درصد PSA آزاد پایین‌تر به این معنی است که احتمال ابتلا به سرطان پروستات بیشتر است و احتمالاً باید بیوپسی انجام دهید.

بسیاری از پزشکان برای مردانی که درصد PSA آزاد آنها ۱۰٪ یا کمتر است، بیوپسی پروستات را توصیه می‌کنند و توصیه می‌کنند که اگر این درصد بین ۱۰٪ تا ۲۵٪ باشد، بیوپسی را در نظر بگیرند. استفاده از این حد آستانه‌ها، اکثر سرطان‌ها را تشخیص می‌دهد و به برخی از مردان کمک می‌کند تا از بیوپسی‌های غیرضروری اجتناب کنند. این آزمایش به‌طور گسترده مورد استفاده قرار می‌گیرد، اما همه پزشکان موافق نیستند که ۲۵٪ بهترین نقطه آستانه برای تصمیم‌گیری در مورد بیوپسی است و این حد آستانه ممکن است بسته به سطح کلی PSA تغییر کند.

کمپلکس: این آزمایش مستقیماً میزان PSA متصل به پروتئین‌های دیگر (بخشی از PSA که “آزاد” نیست) را اندازه‌گیری می‌کند. این آزمایش می‌تواند به جای بررسی PSA کل و آزاد انجام شود و می‌تواند همان مقدار اطلاعات را ارائه دهد، اما به‌طور گسترده استفاده نمی‌شود.

آزمایش‌هایی که انواع مختلف PSA را ترکیب می‌کنند: برخی از آزمایش‌های جدیدتر، نتایج انواع مختلف PSA را ترکیب می‌کنند تا یک نمره کلی به دست آورند که نشان‌دهنده احتمال ابتلای یک مرد به سرطان پروستات (به‌ویژه سرطانی که ممکن است نیاز به درمان داشته باشد) است. این آزمایش‌ها عبارت‌اند از:

• شاخص سلامت پروستات (PHI) که نتایج PSA کل، PSA آزاد و پروپسا (proPSA) را ترکیب می‌کند.
• آزمایش 4Kscore که نتایج PSA کل، PSA آزاد، PSA سالم و کالیکرئین ۲ انسانی (hK2) را به همراه برخی عوامل دیگر ترکیب می‌کند.
• آزمایش IsoPSA  که اشکال مختلف پروتئین‌های PSA را در خون بررسی می‌کند تا مشخص شود که آیا آنها از سلول‌های سرطانی آمده‌اند یا خیر.

این آزمایش‌ها ممکن است در مردانی که PSA کمی بالایی دارند، مفید باشد تا مشخص شود که آیا باید بیوپسی پروستات انجام دهند یا خیر. برخی از این آزمایش‌ها همچنین ممکن است برای تعیین اینکه آیا مردی که قبلاً بیوپسی پروستات داشته و سرطان پیدا نکرده است، باید بیوپسی دیگری انجام دهد یا خیر، استفاده شوند.

سرعت PSA: سرعت PSA یک آزمایش جداگانه نیست. این معیاری است برای سنجش سرعت افزایش PSA در طول زمان. به‌طور معمول، سطح PSA با افزایش سن به‌آرامی بالا می‌رود. برخی تحقیقات نشان داده‌اند که اگر مردی سرطان داشته باشد، این سطح سریع‌تر بالا می‌رود، اما مطالعات نشان نداده‌اند که سرعت PSA در یافتن سرطان پروستات مفیدتر از خود سطح PSA باشد. به همین دلیل، اکثر پزشکان از سرعت PSA به‌عنوان بخشی از غربالگری سرطان پروستات استفاده نمی‌کنند.

چگالی PSA: سطح PSA در مردانی که غدد پروستات بزرگ‌تری دارند، بالاتر است. گاهی اوقات از چگالی PSA (PSAD) برای مردانی که غدد پروستات بزرگی دارند، استفاده می‌شود تا این موضوع را تعدیل کنند. پزشک حجم (اندازه) غده پروستات را با سونوگرافی ترانس رکتال (TRUS که در بخش آزمایش‌هایی برای تشخیص و مرحله‌بندی سرطان پروستات مورد بحث قرار گرفته است ) اندازه‌گیری می‌کند و عدد PSA را بر حجم پروستات تقسیم می‌کند. چگالی PSA بالاتر نشان‌دهنده احتمال بیشتر سرطان است. به نظر می‌رسد چگالی PSA تقریباً به اندازه آزمایش درصد PSA آزاد دقیق باشد، اگرچه یک اشکال آن این است که نیاز به انجام سونوگرافی دارد.

محدوده‌های PSA مختص سن: سطح PSA معمولاً در مردان مسن‌تر نسبت به مردان جوان‌تر بالاتر است، حتی زمانی که سرطانی وجود نداشته باشد. نتیجه PSA در محدوده مرزی ممکن است در یک مرد ۵۰ساله نگران‌کننده‌تر از یک مرد ۸۰ساله باشد. به همین دلیل، برخی از پزشکان پیشنهاد کرده‌اند که نتایج PSA را با نتایج سایر مردان همسن مقایسه کنند. اما مفید بودن محدوده‌های PSA مختص سن به‌خوبی اثبات نشده است، بنابراین اکثر پزشکان و سازمان‌های حرفه‌ای استفاده از آنها را در حال حاضر توصیه نمی‌کنند.